Abstract:
Ülkemizde kent nüfusunun yoğun olduğu şehirlerde, yetersiz boşluk oranına sahip bitişik nizam olarak inşa edilmiş orta yükseklikte birçok yapının çarpışma potansiyeli bulunmaktadır. Bu yapıların olası depremlerde çarpışması sonucu sismik performanslarının doğru bir şekilde ortaya konulması büyük önem arz etmektedir. Projenin amacı, yetersiz boşluk oranına sahip ya da bitişik inşa edilmiş orta yükseklikteki betonarme binalarda çekiçleme etkisinin zaman tanım alanında doğrusal elastik olmayan dinamik analiz yöntemi ile belirlenmesidir. Orta yükseklikteki mevcut binaların ortalama geometrik ve yapısal özelliklerini yansıtacak şekilde seçilen 4 ve 7 katlı bina mimarisi 1975 ve 1998 Afet Yönetmelikleri dikkate alınarak tasarlanmıştır. Kat hizaları aynı olan bina modelleri kat seviyelerinden birbirine bağlanarak 4 farklı ikili model oluşturulmuştur. İkili modeller arasındaki bağlantı SAP2000 modelindeki doğrusal (lineer) yay modeli ile sağlanmıştır. Çarpışmanın meydana geldiği ikili modeller arasında 0 ve 20 mm boşluk mesafesi bırakılırken, çarpışmanın görülmediği (referans) ikili modeller arasında 400 mm tercih edilmiştir. 8 farklı ikili model, 3 farklı boşluk mesafesi ve 9 farklı gerçek ivme kaydı ile toplamda 216 adet zaman tanım alanında doğrusal olmayan dinamik analiz yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, çekiçlemenin çatı (tepe) deplasman talepleri, göreli kat ötelenme oranı ve yapıdaki hasar dağılımı üzerindeki etkileri çarpışmalı ve çarpışmasız durumlar için karşılaştırılmıştır. Analiz sonuçlarında çekiçleme etkisi nedeni ile ortalama olarak çatı deplasman taleplerinde %49, GKÖO değerlerinde %153 oranında artışlar gözlemlenmiştir. Komşu binalar arasında bırakılan derz mesafesinin artması ile çekiçleme etkilerinde azalmalar görülmektedir. Yetersiz derz mesafesine sahip farklı dinamik karakterlerdeki komşu binaların çarpışması sonucu hasar dağılımlarında ciddi değişimler meydana gelmiştir. Çalışma çekiçleme etkisi göz önüne alınmadan mevcut yapıların sismik performanslarının uygun bir şekilde değerlendirilmesinin mümkün olmadığını ortaya koymaktadır.